...
De bedoeling is geenszins om een “eind-som” van de toegekende scores aan alle relevante stressoren toe te kennen om tot een finale uitspraak van (on)aanvaardbaarheid van het project op vlak van volksgezondheid te komen. Dit is gezien de grote verschillen in de aard van de gezondheidseindpunten niet mogelijk en bijgevolg onzinnig. Het is wel de bedoeling om een overzicht te krijgen welke stressoren dusdanig zouden wijzigen qua blootstelling dat milderende maatregelen voor die stressor aangewezen zijn.
De beschreven methodologieën zijn erop gericht om het risico op gezondheidseffecten van een project in beeld te brengen. Door gebruik te maken van de wetenschappelijk onderbouwde GAW ‘s geven deze methodologieën een inzicht in de wetenschappelijke aanzienlijkheid van de effecten en bieden ze handvaten om een afweging te maken over de te potentieel te nemen milderende maatregelen. Deze informatie stelt de bevoegde overheid in staat om te beslissen welke maatregelen eventueel moeten verankerd worden en of de uiteindelijke impact al dan niet maatschappelijk aanvaardbaar is binnen de gegeven context.
Aandachtspunten waarmee rekening dient gehouden te worden bij de beoordeling van de blootstellingswijziging aan chemische agentia (in lucht) in de discipline MER-gezondheid :
| Inhoudsopgave |
|---|
...
Aandachtspunten waarmee rekening dient gehouden te worden bij de beoordeling van de blootstellingswijziging aan chemische agentia (in lucht) in de discipline MER-gezondheid :
| Inhoudsopgave |
|---|
| Anker | ||||
|---|---|---|---|---|
|
Drempel- en niet-drempel-effecten van 1 stof
Eén chemische stof kan zowel gezondheidseffecten veroorzaken met een drempelwaarde als gezondheidseffecten zonder drempel, zoals kanker. Voor drempel-effecten zijn er gezondheidskundige toetsingswaarden die concentraties in lucht, (drink)water, … aangeven waarbij géén nadelige gezondheidseffecten optreden zolang deze gezondheidskundige toetsingswaarden (“drempels”) niet overschreden worden.
Merk hierbij op dat bij drempelwaarde-effecten, de blootstellingsduur de te gebruiken toetsingswaarde bepaalt. Hierbij wordt de definitie van ATSDR toegepast, waarbij acute blootstelling = blootstelling ≤ 14 d ; intermediaire blootstelling = blootstelling van 15-365 dagen ; chronische blootstelling = blootstelling van > 365 dagen en geldig voor levenslange blootstelling. Indien de blootstellingsduur ongekend is, wordt in eerste instantie de GAW voor chronische blootstelling opgezocht (worst case).
Andere effecten van chemische stoffen kennen geen drempelwaarde. Dit betreft overwegend carcinogene effecten, maar ook niet-carcinogene effecten kunnen zonder drempelwaarde zijn (bv vervroegde mortaliteit ten gevolge van PM2,5).
Voor de meeste genotoxische carcinogene effecten bestaat er een lineair verband tussen blootstelling en kans op effect, althans bij lage blootstellingsniveaus, die typisch zijn voor milieublootstellingen: hoe hoger de blootstelling, hoe groter het risico (unit risk). Bij elke blootstelling die groter is dan nul, is er bij genotoxische carcinogene stoffen een bepaald, weliswaar soms heel klein, risico. Bij deze niet-drempelwaarde-effecten wordt sinds een kleine halve eeuw internationaal een extra risico van 1/106 op (sterfte door) kanker bij levenslange blootstelling aan die stof gelijkgesteld aan “ongeveer nul effect”. Gezondheidskundig wordt dus het bijzonder kleine 1.10-6-risico (=1 op een miljoen) van niet-drempelwaarde-effecten gelijkgesteld aan “geen effect” bij drempelwaardestoffen waarbij de concentratie onder de GAW zou blijven (zie ook document "Carcinogene risico’s in volksgezondheidskundige risico-inschattingen", Zorg en Gezondheid, 2015).
Voor niet-carcinogene effecten zonder drempel voor effect maakt men voor de beoordeling gebruik van
1) onderbouwde dosis-effectrelaties om de effecten voor de gezondheid te beschrijven
2) “pseudo”-gezondheidskundige advieswaarde (veelal WHO), waarbij de gezondheidskundige advieswaarde hier géén veilige ondergrens is waaronder geen gezondheidseffecten kunnen optreden. Zie ook punt 2: "Stoffen waarbij de gezondheidskundige advieswaarde van bv. WHO geen drempelwaarde is".
Het kan soms volstaan om de inschatting van de betreffende chemische stof uit te werken voor het gevoeligste effect : drempel- of niet-drempel-effect.
| Anker | ||||
|---|---|---|---|---|
|
Gezondheidsgebruiksruimte
Indien men wenst in te schatten of er een toename resp. daling is van de ziektelast / gezondheidseffecten, zijn voor drempel-effecten enkel blootstellingen die hoger zijn dan de GAW van belang. Zolang de blootstelling voor en na realisatie onder de GAW blijft, zullen verhogingen resp. dalingen van immissies zich niet vertalen in toename of daling van ziektelast of klinische gezondheidseffecten, omdat deze pas kunnen optreden bij immissies > GAW.
Het is echter evident dat één bedrijf of project niet (nagenoeg) de hele beschikbare “gezondheidsgebruiksruimte” mag opvullen (of m.a.w. emitteert tot de immissie de GAW bereikt). Indien echter in discipline lucht het significantiekader en de er bij horende koppeling aan milderende maatregelen wordt toegepast (blz 96 van richtlijnenboek lucht) wordt de opvulling van de gezondheidsgebruiksruimte hierdoor in de praktijk vanzelf gelimiteerd:
Richtlijnenboek lucht blz. 96 https://www.lne.be/sites/default/files/atoms/files/richtlijnenboek%20lucht.pdf |
...
Drempel- en niet-drempel-effecten van 1 stof
Eén chemische stof kan zowel gezondheidseffecten veroorzaken met een drempelwaarde als gezondheidseffecten zonder drempel, zoals kanker. Voor drempel-effecten zijn er gezondheidskundige toetsingswaarden die concentraties in lucht, (drink)water, … aangeven waarbij géén nadelige gezondheidseffecten optreden zolang deze gezondheidskundige toetsingswaarden (“drempels”) niet overschreden worden.
Merk hierbij op dat bij drempelwaarde-effecten, de blootstellingsduur de te gebruiken toetsingswaarde bepaalt. Hierbij wordt de definitie van ATSDR toegepast, waarbij acute blootstelling = blootstelling ≤ 14 d ; intermediaire blootstelling = blootstelling van 15-365 dagen ; chronische blootstelling = blootstelling van > 365 dagen en geldig voor levenslange blootstelling. Indien de blootstellingsduur ongekend is, wordt in eerste instantie de GAW voor chronische blootstelling opgezocht (worst case).
Andere effecten van chemische stoffen kennen geen drempelwaarde. Dit betreft overwegend carcinogene effecten, maar ook niet-carcinogene effecten kunnen zonder drempelwaarde zijn (bv vervroegde mortaliteit ten gevolge van PM2,5).
Voor de meeste genotoxische carcinogene effecten bestaat er een lineair verband tussen blootstelling en kans op effect, althans bij lage blootstellingsniveaus, die typisch zijn voor milieublootstellingen: hoe hoger de blootstelling, hoe groter het risico (unit risk). Bij elke blootstelling die groter is dan nul, is er bij genotoxische carcinogene stoffen een bepaald, weliswaar soms heel klein, risico. Bij deze niet-drempelwaarde-effecten wordt sinds een kleine halve eeuw internationaal een extra risico van 1/106 op (sterfte door) kanker bij levenslange blootstelling aan die stof gelijkgesteld aan “ongeveer nul effect”. Gezondheidskundig wordt dus het bijzonder kleine 1.10-6-risico (=1 op een miljoen) van niet-drempelwaarde-effecten gelijkgesteld aan “geen effect” bij drempelwaardestoffen waarbij de concentratie onder de GAW zou blijven (zie ook document "Carcinogene risico’s in volksgezondheidskundige risico-inschattingen", Zorg en Gezondheid, 2015).
Voor niet-carcinogene effecten zonder drempel voor effect maakt men voor de beoordeling gebruik van
1) onderbouwde dosis-effectrelaties om de effecten voor de gezondheid te beschrijven
2) “pseudo”-gezondheidskundige advieswaarde (veelal WHO), waarbij de gezondheidskundige advieswaarde hier géén veilige ondergrens is waaronder geen gezondheidseffecten kunnen optreden. Zie ook punt 2: "Stoffen waarbij de gezondheidskundige advieswaarde van bv. WHO geen drempelwaarde is".
Het kan soms volstaan om de inschatting van de betreffende chemische stof uit te werken voor het gevoeligste effect : drempel- of niet-drempel-effect.
...
Gezondheidsgebruiksruimte
Indien men wenst in te schatten of er een toename resp. daling is van de ziektelast / gezondheidseffecten, zijn voor drempel-effecten enkel blootstellingen die hoger zijn dan de GAW van belang. Zolang de blootstelling voor en na realisatie onder de GAW blijft, zullen verhogingen resp. dalingen van immissies zich niet vertalen in toename of daling van ziektelast of klinische gezondheidseffecten, omdat deze pas kunnen optreden bij immissies > GAW.
Het is echter evident dat één bedrijf of project niet (nagenoeg) de hele beschikbare “gezondheidsgebruiksruimte” mag opvullen (of m.a.w. emitteert tot de immissie de GAW bereikt). Indien echter in discipline lucht het significantiekader en de er bij horende koppeling aan milderende maatregelen wordt toegepast (blz 96 van richtlijnenboek lucht) wordt de opvulling van de gezondheidsgebruiksruimte hierdoor in de praktijk vanzelf gelimiteerd:
Richtlijnenboek lucht blz. 96 https://www.lne.be/sites/default/files/atoms/files/richtlijnenboek%20lucht.pdf |
een immissiebijdrage 3-10 % van de milieukwaliteitsnorm wordt als “belangrijke bijdrage” beschouwd waarvoor milderende maatregelen moeten worden gezocht in het MER met zicht op implementatie ervan op korte termijn (score -2). Een immissiebijdrage van >10% van de milieukwaliteitsnorm wordt als “zeer belangrijke bijdrage” beschouwd waarvoor milderende maatregelen essentieel zijn (score -3). Een immissiebijdrage van 1-3% van de milieukwaliteitsnorm beschouwt men als beperkte bijdrage (score -1) waarvoor onderzoek naar milderende maatregelen minder dwingend is, tenzij de milieukwaliteitsnorm reeds voor 80% is ingenomen. |
...
- De scoring van de (procentuele) toename van blootstelling of ziektelast wordt uitgedrukt als “beperkt”, “belangrijk”, of “zeer belangrijk” (zie kader onder). Deze scoring staat rechtstreeks in verband met het adviseren tot of opleggen van milderende maatregelen.
- Voor drempel-effecten is in principe elke immissie > GAW onaanvaardbaar. Indien de GAW een daggemiddelde (zie CO en SO2 GAW MER's) is, mag deze waarde voor gebruik in MER geen enkele dag per jaar overschreden worden. (Bij een jaargemiddelde waarde zijn overschrijdingen op dagbasis mogelijk op voorwaarde dat het gemiddelde op jaarbasis onder de GAW blijft).
- Aangezien niet elke gezondheidskundige advieswaarde (van EPA, ATSDR, …) rekening houdt met de intake van de stressor via andere intake-wegen (bv via zelf geteelde voeding, inslikken van stof, …) wordt voorzichtigheidshalve een reserve ingebouwd voor de zone tussen 80-100% van de gezondheidskundige advieswaarde. Ook deze “80%” is arbitrair. Het is geïnspireerd door richtlijnenboek lucht (waarbij reeds bij een beperkte bijdrage van 1-3% toch milderende maatregelen dienen te worden gezocht indien de milieukwaliteitsruimte vooraf reeds voor 80% is opgevuld).
Beoordelingskader voor drempeleffecten
Het beoordelen van de gezondheidsimpact als gevolg van chemische stressoren is complex omwille van de verschillende aard van chemische stoffen en de omgeving. Om met deze complexiteit te kunnen omgaan, werd een methodiek ontwikkeld die, na een eerste screening van de bijdrage van het project, ook gebruik maakt van een multi-criteria analyse om te beoordelen hoe ver men moet gaan bij het nemen van milderende maatregelen. Een multi-criteria beoordeling is een evaluatiemethode waarbij meerdere criteria worden gebruikt om complexe beslissingen of opties te analyseren. Deze beoordeling beoogt het afwegen van relevante factoren om een grondige en evenwichtige beoordeling te kunnen maken van de te nemen milderende maatregelen. De multi-criteria beoordeling biedt een raamwerk om deskundigen te ondersteunen bij het maken van weloverwogen keuzes. Door een reeks van criteria te definiëren streeft de multi-criteria beoordeling naar een systematische en transparante evaluatie door de deskundige.
...
| title | Toelichting bij het beoordelingsschema |
|---|
Bij het bepalen van de milderende maatregelen ten gevolge van chemische stressoren moet rekening gehouden worden met het ALARP principe, wat staat voor "As Low As Reasonably Practicable" (Zo Laag Als Redelijkerwijs Praktisch Mogelijk). Hoewel in doelstellingen vergelijkbaar met ALARA, benadrukt ALARP de praktische uitvoerbaarheid van risicoverminderende maatregelen.
Het nemen van 'redelijke maatregelen' binnen het kader van het ALARA- of ALARP-principe impliceert een zorgvuldige afweging van verschillende factoren om blootstelling aan risico's te minimaliseren. Dit omvat het implementeren van geavanceerde technologieën en technieken die de risico's effectief verminderen. "Reasonably Practicable" betekent in het kader van risicobeheer dat de genomen maatregelen om blootstelling aan risico's te verminderen in verhouding moeten staan tot de haalbaarheid en de kosten ervan.
In het kader van het ALARP-principe (As Low As Reasonably Practicable) draait het onderscheid tussen redelijke en niet-redelijke maatregelen om de proportionaliteit van genomen stappen om risico's te minimaliseren. Redelijke maatregelen zijn die acties die in verhouding staan tot de mate van risicoreductie en die praktisch haalbaar zijn binnen de context van technologie, economie en sociale factoren. Niet-redelijke maatregelen zouden daarentegen onevenredig veel kosten, moeite of andere middelen vergen in vergelijking met de geleverde risicoreductie, waardoor ze onpraktisch worden. Redelijke maatregelen zijn niet alleen realistisch, maar ook haalbaar in termen van implementatie en onderhoud.
Aan de andere kant worden maatregelen als niet redelijk beschouwd als ze buitensporig zijn in verhouding tot de risicoreductie die ze bieden. Dit kan het geval zijn wanneer bepaalde technologieën of procedures economisch onhoudbaar zijn, of wanneer ze aanzienlijke beperkingen opleggen aan de normale gang van zaken zonder evenredige voordelen in termen van risicovermindering.
...
- . Het is geïnspireerd door richtlijnenboek lucht (waarbij reeds bij een beperkte bijdrage van 1-3% toch milderende maatregelen dienen te worden gezocht indien de milieukwaliteitsruimte vooraf reeds voor 80% is opgevuld).
Beoordelingskader voor drempeleffecten
Scoringstabel ter beoordeling noodzaak milderende maatregelen :
...