...
De waterbodemverkenner is een initiatief van OVAM en in samenwerking met Vito, VMM, DOV, Provincie Antwerpen en ArcadisVereniging Vlaamse Provincies, De Vlaamse Waterweg, Port of Antwerp-Bruges, Vereniging van Vlaamse Polders en Wateringen. Meer informatie over waterbodems en lopende initiatieven voor professionals en burgers vind je op de OVAM website.
Raadpleeg de handleiding van de DOV-verkenner voor de algemene functionaliteiten.
Om toegang te hebben tot de Waterbodemverkenner moet je daartoe de nodige rechten verkregen hebbenDe Waterbodemverkenner is een publieke tool.
| Inhoudsopgave |
|---|
1. Algemeen
De waterbodemverkenner geeft toegang tot het resultaat van het project “Waterbodemverkenner” uitgevoerd door VITO (Notebaert et al., 2018; Clymans et al., 2019; 2020) en het project "Identificeren van hotspots met waterbodemverontreiniging gelinkt aan risico-activiteiten”uitgevoerd ” uitgevoerd door Arcadis (OVAM, 2021). Beide onderzoeksprojecten worden uitgevoerd in opdracht van OVAM en in samenwerking met verschillende waterloopbeheerders.
...
| Studie waterbodemverkenner | |
| Onderzoeksprioriteit waterbodems obv multi-criteria analyse (MCA) | Interactieve kaartlaag die het resultaat is van de onderzoeksprioritering waarbij via een multicriteria analyse (MCA) (zie sectie 2.1) een rangschikking van Vlaamse waterloopsegmenten gemaakt is die de onderzoekslijst opmaken. Hoe hoger de onderzoeksprioriteit van een waterloopsegment, hoe hoger dat segment op de onderzoekslijst staat. De rode waterloopsegmenten op de kaart hebben de hoogste onderzoeksprioriteit. Dit zijn de 5% slechtst scorende segmenten. Dit kaartbeeld is dynamisch en een herberekening van de prioritering is mogelijk door de gewichten van de criteria aan te passen via schuifbalken of manuele ingave en daarna voor “Herbereken kaart” te kiezen. |
Meetpunten fysico-chemische signaalwaarden | Zie sectie 2.2 “verklaring criteria”. Deze laag is enkel zichtbaar vanaf schaal 1:50.000. |
Meetpunten triade kwaliteitsbeoordeling | Zie sectie 2.2 “verklaring criteria”. Deze laag is enkel zichtbaar vanaf schaal 1:50.000. |
Meetpunten multimetrische macroinvertebratenindex | Zie sectie 2.2 “verklaring criteria”. Deze laag is enkel zichtbaar vanaf schaal 1:50.000. |
Structuur | Zie sectie 2.2 “verklaring criteria”. |
Strahler orde | Zie sectie 2.2 “verklaring criteria”. |
Oppervlaktewater beschermingszones | Zie sectie 2.2 “verklaring criteria” |
| Studie identificatie hotspots | |
Hotspots risicogronden | Het kaartbeeld brengt potentiële hotspotgronden in beeld. Potentiële hotspotgronden zijn geselecteerd op basis van bedrijfsactiviteiten die vergund zijn en die aanleiding kunnen geven tot waterbodemverontreiniging ( bvb. De aanwezigheid van chemische industrie, kunststofproductie, leerlooierijen en lederindustrie … ). Afhankelijk van het aantal vergunnigen, de duur van de vergunde activiteiten maar ook het type bodemonderzoek en de diversiteit aan sectoren op het perceel worden ze geprioriteerd van beperkt verdacht tot meest verdacht. Wanneer een potentiële hotspots aanwezig is, maar nog niet onderzocht wordt het vlak gearceerd weergegeven. Wanneer de potentiële hotspot onderzocht is, wordt het vlak in een volle kleur weergegeven. De status geeft aan of op basis van het onderzoek een staalname van de waterloop gewenst en mogelijk is. |
Onderzoeksprioriteit waterbodems obv risicogronden | De prioritering van de waterloopsegmenten gebeurt op basis van het aantal en het type van de hotspotgronden die gelegen zijn langs (<50m) het waterloopsegment maar ook het aantal lozingspunten van relevante sectoren, de aanwezigheid van een RWZI evenals of er al dan niet waterbodemkwaliteitsgegevens beschikbaar zijn. Net zoals bij de studie waterbodemverkenner resulteert dit in een onderzoekslijst van lage tot hoogste onderzoeksprioriteit. Waarbij de waterloopsegmenten met de hoogste onderzoeksprioriteit de onderzoekslijst voor aanpak van potentiële hotspots aanvoeren. Sinds 2018 loopt er een voorstudie traject waarbij via een desktop studie en eventuele staalname geëvalueerd wordt of potentiële hotspots ook effectief verontreinigd zijn. Er wordt een onderscheid gemaakt tussen waterloopsegmenten die nog niet bijkomend onderzocht zijn (stippellijn) en waterloopsegementen die op basis van de studie hotspots bijkomend onderzocht zijn (volle lijn). |
Ondersteunende lagen | |
Ruimingswerken | Deze kaart toont de trajecten slibruimingen uitgevoerd in opdracht van de Vlaamse Milieumaatschappij sinds 2002. Per uitgevoerd traject is er aanduiding van het traject, lengte, volume en het jaartal wanneer de ruimingswerken werden uitgevoerd. |
...
Hier wordt enkel de methodiek voor onderzoeksprioritering waterbodems samengevat (Notebaert et al., 2018; Clymans et al., 2019; 2020). Het tussentijds rapport over hotspots van waterbodemverontreiniging beschrijft de methodiek op basis van risico-activiteiten (OVAM, 2021).
...
Maat van waterbodemverontreiniging | |||||||
Triade Kwaliteitsbeoordeling (TKB
| Ecologische beoordeling van de kwaliteit van de waterbodem in Vlaanderen volgens triade bestaat uit drie verschillende evaluaties die gecombineerd worden tot één eindbeoordeling: een fysisch chemische, een ecotoxicologische en een biologische evaluatie. De kwaliteit van een waterbodem wordt vergeleken met een referentiebodem die de natuurlijke toestand benadert (Deckere, De Cooman et al. 2000). Hoe meer luiken een afwijking ten opzichte van de referentiebodem vertonen, hoe slechter de waterbodemkwaliteit. Sinds 2016 worden elke 6 jaar 300 meetplaatsen bemonsterd binnen het waterbodemmeetnet (VMM), voorheen betrof dit 600 meetplaatsen elke 4 jaar. De TKB geeft een bestaand risico voor verontreininging. | ||||||
Fysico-chemische signaalwaarde (
| De waterbodemkwaliteitsgegevens ( fysico-chemische waarden) voor alle meetpunten in Vlaanderen werden verzameld door de waterloopbeheerders, VMM en OVAM. Beoordeling van het potentieel risico voor verontreiniging gebeurt op basis van louter fysico-chemische waarden. Ter evaluatie werden 31 polluenten binnen de groepen metalen, PAK's, PCB's en KWS geselecteerd. Per polluent wordt de geobserveerde meetwaarde vergeleken met vastgelegde triggerwaarde (studie Universiteit Antwerpen) en weergegeven door middel van een overschrijdingsfactor. Hoe hoger de overschrijding ten opzichte van de triggerwaarde, hoe hoger het risico op een verontreinigde waterbodem. | ||||||
Kwaliteit van aquatisch ecosysteem | |||||||
Multimetrische Macro-invertebratenindex Vlaanderen (
| Deze index beoordeelt de macro-invertebratenfauna van rivieren en meren conform de Europese kaderrichtlijn Water (KRW) op basis van vijf criteria die een maat zijn voor de diversiteit, samenstelling, omvang en tolerantie van de populatie (sinds 2012 vervanger van Belgische biotische index (BBI) uit BOS_PRIO). De eindbeoordeling is een bio-index waarde tussen 0 en 1 waarbij een hoge waarde duidt op een zeer goede ecologische status. Het meetnet wordt onderhouden door VMM. | ||||||
Visindex | De visindex geeft een geïntegreerde score van de ecologische kwaliteit van het visbestand weer ten opzichte van een referentiesituatie (vervanger van Palingenpolluentenmeetnet uit BOS_PRIO). De eindbeoordeling is de ecologische kwaliteitsindex (EQR) en varieert tussen 0 (slecht) en 1 (maximaal ecologisch potentieel). De indicator wordt jaarlijks gemeten door INBO. Net zoals bij de palingpolluentenmeetnet wordt de hoogste score toegekend aan segmenten met het laagste ecologisch potentieel. Een lage EQR suggereert de aanwezigheid van schadelijke bio-accumulerende polluenten en een verslechterde ecologische toestand ten gevolge van vrijgave polluenten uit waterbodem, en dus prioritair te behandelen. | ||||||
Structuur
| Het uitzicht van een natuurlijke beek wordt bepaald door een aantal structuurkenmerken die van levensbelang zijn voor dieren en planten in en om de beek. Voor het beoordelen van een waterloop met betrekking tot de structuur werd gebruik gemaakt van de aanwezigheid van de volgende kenmerken: meandering, stroom-kuilen patroon (afwisseling van diepe en ondiepe plaatsen) en de aanwezigheid van holle oevers. De combinatie van de drie kenmerken geeft een maat voor de morfologische variatie en dus zelfreinigend vermogen van de waterloop. De structuurkenmerken worden opgedeeld in volgende klassen: zeer waardevol (B1, S1, R1); waardevol (B2, S2, R2); matig (B3, S3, R3); slecht (B4, S4, R4); zeer slecht (B5, S5, R5); kanaal (kan); drooggevallen (drg, polderwaterloop); geen gegevens (gi). Bron: Bervoets, Schneiders en Wils, studie uitgevoerd door de UIA i.o.v. AMINAL, afdeling water, 1990 – 1995. | ||||||
Kans op duurzaam herstel | |||||||
Strahler
| De Strahlerorde wordt aangewend als fysische maat voor de overgang van boven- naar benedenloop. De achterliggende gedachte is dat een plotse toename in breedte of diepte vooral plaatsvindt na de samenvloeiing van enkele grotere waterlopen. De Strahlerorde komt dus overeen met de vertakkingsgraad van de waterloop en varieert van 1 (bij de bron) t.e.m. 8. De kunstmatige waterlopen (kanalen) worden afzonderlijk beschouwd. Hoe kleiner de strahler orde hoe dichter bij de bron en hoe lager de kans op stroomopwaarste verontreinigingsbronnen, en dus hoe hoger de kans op duurzaam herstel. Bron: Bervoets, Schneiders en Wils, studie uitgevoerd door de UIA i.o.v. AMINAL, afdeling water, 1990 – 1995. | ||||||
Ruimtegebruik | Bepaling van dominant landgebruik op de oever van waterloopsegmenten en hieraan gekoppeld de evaluatie of het al dan niet in overstromingsgebied ligt. Het dominant landgebruik geeft een maat voor de kans op herstel aan waarbij ecologische waardevolle gebieden zoals natuur en landbouw sneller herstellen dan bijvoorbeeld industrie. Bovendien geeft het een indicatie van de omvang van de te beschermen waardevolle gebieden (zijnde natuur en landbouw). Dergelijke gebieden krijgen dan ook een hogere prioritering. Ligging in overstromingsgebied geeft een indicatie voor mogelijke verspreiding van waterbodemverontreiniging. Indien dominant landgebruik overstroombaar is, krijgt het een hogere prioritering. Landgebruikscategorieën zijn gebaseerd op de landgebruikskaart Vlaanderen 2016. | ||||||
Maatschappelijk belang | |||||||
Oppervlaktewaterwingebied
| Voor de ligging in oppervlaktewaterwingebied voor drinkwater worden de gebieden (inclusief riviersegmenten) weerhouden welke vastgesteld zijn in het Besluit van de Vlaamse Regering van 8 december 1998 tot aanduiding van de oppervlaktewateren bestemd voor de productie van drinkwater categorie A1, A2 en A3, zwemwater, viswater en schelpdierwater. Een waterloopsegment dat deel uitmaakt van een oppervlaktewaterwingebied krijgt een score 1. | ||||||
...
- een toetsing aan triggerwaarden gerapporteerd waarbij een overschrijding verontreiniging aanduidt, .
- een toetsing aan de bodemsaneringsnormen ter inschatting van potentieel hergebruik BRS als bodem
- een toetsing aan de Vlarebo bijlage VI normen ter inschatting van het potentieel voor bouwkundig gebruik van BRS.
...
- VHA code: de code van het waterloopsegment zoals opgenomen in de Vlaams Hydrografische atlas (versie 11/2020). Enkel meetpunten waarvoor een koppeling mogelijk is, hebben een VHA code.
- Meetpunt: Alfanumerische code voor meetpunt referentie bij de instantie verantwoordelijk voor de meting
- Locatiebeschrijving: unieke naam van het meetpunt (indien beschikbaar)
- X L72, Y L72: x, y coördinaten van het meetpunt (Lambert 72)
- Datum: moment van staalname
- Parameter: polluent waarvoor een meetresultaat beschikbaar is
- DetectiemethodeDetectieconditie: teken dat aangeeft of de meting gelijk is aan (=), beneden detectielimiet (<) of groter dan een bepaalde grenswaarde (>) is.
- Meetwaarde
- Meeteenheid
- Diepte boven (in m)
- Diepte basis (in m)
- Motivatie staalname: kader waarin de waterbodemstalen zijn genomen, i.e. routinematig meetnet (VMM), Ruimingsmeetnet (Cat 1), Ruimingen andere waterloopbeheerder, Onderzoeksproject, Schadegeval, Baggerwerken, niet beschikbaar.
...
Deze functionaliteit dient enkel om de gebruiker een dieper inzicht te geven in de rol van criteria. Enkel de instelling met de standaard wegingen resulteert in de onderzoeksprioriteit die het huidig integraal sediment- en waterbodembeheer ondersteunt. Er kan altijd teruggekeerd worden naar de originele onderzoeksprioritering door de waterbodemverkenner pagina te herladen of de standaard gewichten uit sectie 2.3 manueel in te voeren.
BIJLAGE I: Anker BijlageI BijlageI
Parameterlijst meetpunten fysico-chemische signaalwaarden
| BijlageI | |
| BijlageI |
Uniforme naamgeving op basis van bronbestanden. Deze lijst is niet exhaustief. Enkel parameters waarvoor getoetst wordt aan triggerwaarden en normen zijn opgenomen in deze lijst.
Waterbodemverkenner | ||||
Nummer | Groep | Parameter | Volledige naam | Eenheid |
1 | Metalen | As t | Arseen | mg/kg ds |
2 | Metalen | Cd t | Cadmium | mg/kg ds |
3 | Metalen | Co t | Kobalt | mg/kg ds |
4 | Metalen | Cr t | Chroom III | mg/kg ds |
5 | Metalen | Cu t | Koper | mg/kg ds |
6 | Metalen | Hg t | Kwik | mg/kg ds |
7 | Metalen | Ni t | Nikkel | mg/kg ds |
8 | Metalen | Pb t | Lood | mg/kg ds |
9 | Metalen | Se t | Selenium | mg/kg ds |
10 | Metalen | Sn t | Tin | mg/kg ds |
11 | Metalen | V t | Vanadium | mg/kg ds |
12 | Metalen | Zn t | Zink | mg/kg ds |
13 | PAKs | Acenaft | Acenaftheen | mg/kg ds |
14 | PAKs | Acenaftyl | Acenaftyleen | mg/kg ds |
15 | PAKs | Ant | Anthraceen | mg/kg ds |
16 | PAKs | B(a)A | Benzo(a)antraceen | mg/kg ds |
17 | PAKs | B(a)P | Benzo(a)pyreen | mg/kg ds |
18 | PAKs | B(b)Flu | Benzo(b)fluoranteen | mg/kg ds |
19 | PAKs | B(e)P | Benzo(e)pyreen | mg/kg ds |
20 | PAKs | B(ghi)Pe | Benzo(ghi)peryleen | mg/kg ds |
21 | PAKs | B(k)Flu | Benzo(k)fluoranteen | mg/kg ds |
22 | PAKs | Chr | Chryseen | mg/kg ds |
23 | PAKs | dBz(ah)An | Dibenzo(a.h)anthraceen | mg/kg ds |
24 | PAKs | Fen | Fenantreen | mg/kg ds |
25 | PAKs | Flu | Fluoranteen | mg/kg ds |
26 | PAKs | Fluoreen | Fluoreen | mg/kg ds |
27 | PAKs | IP | Indeno(1.2.3-cd)pyreen | mg/kg ds |
28 | PAKs | Naft | Naftaleen | mg/kg ds |
29 | PAKs | Pyr | Pyreen | mg/kg ds |
30 | PAKs | Styreen | Styreen | mg/kg ds |
31 | PCB | PCB 101 | PCB 101 | mg/kg ds |
32 | PCB | PCB 153 | PCB 153 | mg/kg ds |
33 | PCB | PCB 170 | PCB 170 | mg/kg ds |
34 | PCB | PCB 180 | PCB 180 | mg/kg ds |
35 | PCB | PCB 28 | PCB 28 | mg/kg ds |
36 | PCB | PCB 31 | PCB 31 | mg/kg ds |
37 | PCB | PCB 49 | PCB 49 | mg/kg ds |
38 | PCB | PCB 52 | PCB 52 | mg/kg ds |
39 | PCB | PCB 118 | PCB 118 | mg/kg ds |
40 | PCB | PCB 138 | PCB 138 | mg/kg ds |
41 | PCB | PCB t | PCB t | mg/kg ds |
42 | KWS | KWS ap. | KWS ap. | mg/kg ds |
43 | KWS | KWS ap. | KWS ap. | mg/kg ds |
44 | KWS C30-40 | Minerale olie C30 - C40 | mg/kg ds | |
45 | Peryleen | Peryleen | mg/kg ds | |
46 | tCdaan | trans-Chloordaan | mg/kg ds | |
47 | Tolueen | Tolueen | mg/kg ds | |
48 | Benzeen | Benzeen | mg/kg ds | |
49 | EyBz | Ethylbenzeen | mg/kg ds | |
50 | mpXyl | Xyleen | mg/kg ds | |
51 | CN- t | Cyaniden- totaal | mg/kg ds | |
52 | CN- v | Cyaniden - vrij | mg/kg ds | |
53 | CN- ncox | Cyaniden - niet-chlooroxydeerbare | mg/kg ds | |
54 | Dieldrin | Dieldrin | mg/kg ds | |
55 | EAS TtCEe | Tetrachloorethyleen extrah.apol.stoffen | mg/kg ds | |
56 | EOX | EOX | mgCl/kg ds | |
57 | TBBP-A | Tetrabroombisfenol-A | mg/kg ds | |
58 | BDE 100 | 2,2',4,4',6-Pentabroomdifenylether (BDE100) | mg/kg ds | |
59 | BDE 153 | 2,2',4,4',5,5'-Hexabroomdifenylether (BDE153) | mg/kg ds | |
60 | BDE 154 | 2,2',4,4',5,6'-Hexabroomdifenylether (BDE154) | mg/kg ds | |
61 | BDE 183 | 2,2',3,4,4',5',6-Heptabroomdifenylether (BDE183) | mg/kg ds | |
62 | BDE 209 | Decabroomdifenylether (BDE209) | mg/kg ds | |
63 | BDE 28 | 2,4,4'-Tribroomdifenylether (BDE28) | mg/kg ds | |
64 | BDE 47 | 2,2',4,4'-Tetrabroomdifenylether (BDE47) | mg/kg ds | |
65 | BDE 66 | 2,3',4,4'-Tetrabroomdifenylether (BDE66) | mg/kg ds | |
66 | BDE 85 | 2,2',3,4,4'-Pentabroomdifenylether (BDE85) | mg/kg ds | |
67 | BDE 99 | 2,2',4,4',5-Pentabroomdifenylether (BDE99) | mg/kg ds | |
68 | MBySn | Monobutyltin | mgSn/kg ds | |
69 | DBySn | Dibutyltin | mgSn/kg ds | |
70 | DFySn | Difenyltin | mgSn/kg ds | |
71 | TBySn | Tributyltin | mgSn/kg ds | |
72 | TFySn | Trifenyltin | mgSn/kg ds | |
73 | 1234CBz | 1,2,3,4-Tetrachloorbenzeen | mg/kg ds | |
74 | 1235CBz | 1,2,3,5-Tetrachloorbenzeen | mg/kg ds | |
75 | 1245CBz | 1,2,4,5-Tetrachloorbenzeen | mg/kg ds | |
76 | 14CBz | 1,4-Dichloorbenzeen | mg/kg ds | |
77 | 24DDD | op'Dichloordifenyldichloorethaan | mg/kg ds | |
78 | 44DDD | pp'Dichloordifenyldichloorethaan | mg/kg ds | |
79 | 44DDE | pp'Dichloordifenyldichlooretheen | mg/kg ds | |
80 | 44DDT | pp'Dichloordifenyltrichloorethaan | mg/kg ds | |
81 | HCBz | Hexachloorbenzeen | mg/kg ds | |
82 | OS | Organische stof | % | |
83 | DCMa | Dichloormethaan | mg/kg ds | |
84 | TtCMa | Tetrachloormethaan | mg/kg ds | |
85 | TtCEe | Tetrachlooretheen | mg/kg ds | |
86 | TCMa | Trichloormethaan | mg/kg ds | |
87 | TCEe | Trichlooretheen | mg/kg ds | |
88 | VinCl | Vinylchloride | mg/kg ds | |
89 | nHexaan | Hexaan | mg/kg ds | |
90 | nHeptaan | Heptaan | mg/kg ds | |
91 | nOctaan | Octaan | mg/kg ds | |
92 | DR | Droge stof | % | |
93 | pH-KCL | pH-KCL | ||
94 | Klei | Klei-gehalte | % | |
95 | Gran<63 | Korrelgrootte < 63 µm | % | |
96 | 12CBz | 1,2-dichloorbenzeen (3) | mg/kg ds | |
97 | 13CBz | 1,3-dichloorbenzeen (3) | mg/kg ds | |
98 | 14CBz | 1,4-dichloorbenzeen (3) | mg/kg ds | |
99 | TCBz | trichloorbenzeen (4) | mg/kg ds | |
100 | TtCBz | tetrachloorbenzeen (4) | mg/kg ds | |
101 | PCBz | pentachloorbenzeen | mg/kg ds | |
102 | 111CEa | 1,1,1-trichloorethaan | mg/kg ds | |
103 | 112CEa | 1,1,2-trichloorethaan | mg/kg ds | |
104 | 11CEa | 1,1-dichloorethaan | mg/kg ds | |
105 | 12CEa | 1,2-dichloorethaan | mg/kg ds | |
106 | MytByEt | methyltertiairbutylether | mg/kg ds | |
107 | aHCH | alfa-Hexachloorcyclohexaan | mg/kg ds | |
108 | gHCH | gamma-Hexachloorcyclohexaan | mg/kg ds | |
109 | bHCH | beta-Hexachloorcyclohexaan | mg/kg ds | |
110 | 24DDE | op'Dichloordifenyldichlooretheen | mg/kg ds | |
111 | 24DDT | op'Dichloordifenyltrichloorethaan | mg/kg ds | |
112 | gamma-chloordaan | gamma-chloordaan | mg/kg ds | |
113 | alfa-chloordaan | alfa-chloordaan | mg/kg ds | |
114 | aEndo | alfa-endosulfan | mg/kg ds | |
115 | bEndo | beta-endosulfan | mg/kg ds | |
116 | EndoS | endosulfansulfaat | mg/kg ds | |
117 | Aldrin | aldrin | mg/kg ds | |
118 | 123MyBz | 1,2,3-trimethylbenzeen | mg/kg ds | |
119 | 124MyBz | 1,2,4-trimethylbenzeen | mg/kg ds | |
120 | 135MyBz | 1,3,5-trimethylbenzeen | mg/kg ds | |
121 | c12CEe | cis-1,2-Dichlooretheen | mg/kg ds | |
122 | t12CEe | trans-1,2-Dichlooretheen | mg/kg ds | |
123 | PCFol | pentachloorfenol | mg/kg ds | |
124 | 24CFol | 2,4-dichloorfenol | mg/kg ds | |
...