Scoping is een proces gebaseerd op expertkennis. Er bestaat geen methode om voor een bepaald plan of project ontegensprekelijk alle relevante effecten op te lijsten, zonder inbreng van expertkennis. Dit komt omdat milieueffecten de resultante zijn van het samenspel van enerzijds de ingrepen (de bron van de effecten) en anderzijds het receptormilieu. Daarbij spelen niet enkel directe effecten een rol (die nog vrij eenvoudig te detecteren zijn) maar ook indirecte, afgeleide en eventueel cumulatieve of synergetische effecten.

Een goede initiële scoping veronderstelt dus in de eerste plaats een goed, systematisch, gestructureerd, door expertkennis onderbouwd en kwalitatief inzicht in de relaties binnen het systeem. Zonder het kennen van deze relaties is het immers onmogelijk de effecten op een hoger niveau te identificeren.

Deskundigen hebben een dergelijk systeemmodel vaak 'in hun hoofd' zitten en gebruiken het impliciet bij het vastleggen van de potentieel aanzienlijke effecten. Zeker bij situaties met complexe en meervoudige oorzaak-gevolgrelaties loont het vaak toch de moeite dit cognitief model te expliciteren. Het maken van de oefening op zich helpt effecten op het spoor te komen waaraan men niet a priori had gedacht; het resultaat van de oefening is bovendien een communicatiemiddel dat in het startdocument en het MER kan gebruikt worden om ook aan leken te duiden hoe de verschillende ingrepen en effecten aan elkaar gerelateerd zijn.

Onderstaande figuur geeft een voorbeeld van hoe een dergelijk model er kan uitzien. In dit geval gaat het om het ontrafelen van de impact van de ingreep 'baggeren' op het biotische systeem.

Figuur Ingreep-effectenschema van de ingreep 'baggeren'

Bron van figuur: Project-MER Verdieping en aanleg bodembescherming ter hoogte van de Noordzeeterminal te Antwerpen (Resource Analysis, 2011) 

Een dergelijk systeemmodel kan ook (vereenvoudigd) worden voorgesteld onder vorm van een impact matrix. Een impactmatrix heeft slechts twee dimensies, waarbij de verschillende ingrepen gerelateerd worden aan verschillende effecten binnen de diverse milieuthematieken (disciplines). In een impact matrix wordt de oorzaak-effectketen niet expliciet in beeld gebracht, dus er wordt geen onderscheid gemaakt tussen bijvoorbeeld directe en hogere orde-effecten. Een impactmatrix is dan ook meer geschikt voor het weergeven van de resultaten van de scopingsoefening (zie ook verder) dan als basis voor de analyse.